مروری بر اثرات بیولوژیک جنس علف مار (cleome l.) و شناسایی ترکیبات اسانس گیاه cleome coluteoides bioss.

جنس علف مار (cleome l.) از تیره capparidaceae گیاهان علفی یک ساله یا پایا و یا به صورت درختچه و غالباً با پوشش غده ای هستند. در تحقیقات انجام شده در سایر نقاط جهان مشخص شده است که برخی از گونه های این گیاه نظیر c. drosiflolia، c. hirta، c. gynandropsis، c. chrysantha، c. gunandra و چندین گونه دیگر اثرات ضدباکتری دارند و بومیان از برخی گونه ها به عنوان داروی سنتی استفاده می نمایند. با توجه به اینکه گونه های مختلف علف مار در مناطق ایران به صورت وحشی پراکنش دارد و کارهای تحقیقاتی زیادی روی آنها انجام نشده است لذا اندام هوایی گیاه cleome coluteoides در خردادماه 1381 از پارک ملی فجیر در شمال شرقی تهران جمع آوری گردید و توسط دکتر مظفریان مورد شناسایی قرار گرفت. گیاه جمع آوری شده به مدت 48 ساعت در سایه خشک گردید. سپس آسیاب شده و با دستگاه کلونجر به مدت 2 ساعت به روش تقطیر با آب اسانس گیری گردید. اسانس حاصل پس از جمع آوری روی سولفات سدیم انیدر آبگیری شد. راندمان اسانس 6/0 درصد وزنی بود. مقدار 100 گرم دیگر از گیاه c. coluteoides را پس از آسیاب کردن به مدت 12 ساعت تحت استخراج با حلال نرمال هگزان قرار دادیم. جهت جداسازی و شناسایی اسانس های حاصل از دستگاه gc/ms استفاده شد. بیشترین ترکیبات تشکیل دهنده در روش تقطیر با آب راheneicosane (382/5 %)، phethalic acid (682/10 %)، carvacrol (124/46 %) و در روش نرمال هگزان dodecane (435/14%) و xylene (923/29%) تشکیل می دادند. اسانس حاصل از استخراج با آب اثرات باز دارندگی به میزان 46 میلی متر روی باکتری باسیلوس سریئوس و 18 میلی متر اثر روی باکتری استافیلوکوکوس اورئوس نشان داد.